VVS Sterrenkaart (poster)

Ontwerp: Claude Doom

Uitgave: Vereniging voor Sterrenkunde

De VVS sterrenkaart toont de noordelijke hemel en een deel van de zuidelijke hemel tot declinatie –40°. Daarmee toont de kaart het deel van de sterrenhemel dat in onze streken (51° noorderbreedte) zichtbaar is.

De noordelijke hemelpool staat in het midden van de kaart. Dit komt niet overeen met het zenit (de plaats aan de hemel boven u) maar wel met de omgeving van Polaris, de poolster. Die bevindt zich pal in het noorden, op een breedte van ongeveer 51° boven de horizon.

Coördinaten

Om de positie van de objecten op de kaart aan te geven is gebruik gemaakt van het International Celestial Reference System. Dat kent aan elk object twee coördinaten toe: de rechte klimming en de declinatie.

De rechte lijnen die vanuit het midden van de kaart vertrekken zijn de meridianen. Alle objecten die langs de meridianen liggen hebben dezelfde rechte klimming. Deze is aangeven (in uren) langs de rand van de kaart en gaat van 0 uur in wijzerzin (op de kaart) tot 24 uur. Net als de tijd is de rechte klimming ingedeeld in minuten en seconden.

De concentrische cirkels zijn declinatiecirkels. Alle objecten op één cirkel hebben dezelfde declinatie. De declinatie van de noordelijke hemelpool (het midden van de kaart) bedraagt +90°. Er zijn cirkels getekend om de tien graden, dus, vertrekkende vanuit het centrum, met declinaties van +80°, +70°, … tot de rand, die overeenkomt met een declinatie van –40°. Een speciale declinatiecirkel is deze voor een declinatie van nul graden: dit is de hemelevenaar. Deze cirkel loopt over de kaart net onder de kop van de zuidelijke vis (rechte klimming 0h) en net boven de gordel van Orion (rechte klimming 6h).

Ecliptica

De gele stippellijn is de ecliptica, de weg van de Zon tussen de sterren. Gedurende één jaar beweegt de Zon zich (op de kaart) in wijzerzin langs de ecliptica. Twee speciale punten op de ecliptica zijn de snijpunten met de hemelevenaar. In het lentepunt (rechte klimming 0h, in het sterrenbeeld Vissen) beweegt de Zon zich van zuid naar noord over de hemelevenaar. Hier vinden we de Zon op 20 of 21 maart. In het herfstpunt gaat de Zon van noord naar zuid over de hemelevenaar. Dit punt bevindt zich bij een rechte klimming van 12 uur. De Zon staat er bij het begin van de astronomische herfst, op 22 of 23 september.

Om te weten waar de Zon op een geven dag staat kunt u de onderstaande tabel gebruiken. Die geeft de rechte klimming van de Zon op verschillende dagen van het jaar. Bepaal eerst de benaderde rechte klimming van de Zon uit de tabel. Gebruik een liniaal om het centrum van de kaart te verbinden met de gevonden waarde voor de rechte klimming, aan de rand van de kaart. Het snijpunt met de ecliptica geeft de positie van de Zon.

Sterren en sterrenbeelden

De kaart bevat sterren tot de zesde magnitude. Grotere schijfjes stellen helderder sterren voor. De schijfjes tonen de kleuren van de sterren: van blauw voor O-type sterren over wit (A) tot geel (F) en rood (M). De kleur van de sterren verandert continu naargelang het spectrale type verandert langsheen de sequentie O-B-A-G-G-K-M.

Om de kaart niet te overladen zijn enkel de Griekse letteraanduidingen gegeven, samen met enkele klassieke namen van sterren. De ‘klassieke’ vormen van de sterrenbeelden zijn aangegeven met groene lijntjes.

Van de niet-stellaire objecten zijn enkel de Messierobjecten gegeven. Meer deep-sky objecten kan men vinden in de VVS Sterrenbeeldenatlas een publicatie van de Vereniging voor Sterrenkunde. De vijf soorten deep-sky objecten zijn met verschillende symbolen aangeduid. Het gaat om open sterrenhopen, bolvormige sterrenhopen, nevels, planetaire nevels en sterrenstelsels. Meer informatie over deze objecten en over nog vene andere deep-sky objecten die vanuit onze streken zichtbaar zijn vindt men in de

De hemel is ingedeeld in 88 sterrenbeelden. De grenzen tussen de sterrenbeelden zijn vastgelegd door de Internationale Astronomische Unie. Ze zijn op de kaart getoond met bruine stippellijnen. Telkens is de gebruikelijke Nederlandse naam van het sterrenbeeld gegeven. De sterrenbeelden hebben alle officiële Latijnse namen.